Folidosis (Pholidosis)
Sürüngenlerin Pul ve Plakları ile İgili Sözlük
    Hayvan ve bitkilerin bilimsel adları, Latince yada Latinceleştirilmiş sözcüklerden oluşmuştur. Bu sözcüklerin bir bölümü de eski Yunanca kelimeler yada yerel dillerden alınmış kelimelerin Latince gramer kurallarına göre yazılmış biçimidir. Aşağıda oluşturulmaya çalışılan kısıtlı sözlük, kertenkele, yılan ve kaplumbağa isimlerinin nereden geldiklerini açıklanmaya çalışılmıştır. Sözlükte Latince kökenli kelimeler (L) harfi ile, Eski Yunanca kelimeler ise (Y) harfi ile gösterilmiştir.
  
     Sürüngenler sistematiğinde çok kullanılan bir terim de folidosis dir. Bu terimle anlatılmak istenen sürüngen vücudunu örten pul ve plakların düzeni, şekilleri ve sayılarıdır. Kelime Eski Yunanca "pholis" kelimesinden türemiştir. ( Pholis=keratin pul, pholidosis=pul durumu.)

    Sürüngenleri incelerken sıklıkla kullanılan iki kelime vardır ki bunlar pul ve plak kelimeleridir. Pul ve plak arasındaki farklılıklar şunlardır. Plak (Latince: scutum, çoğulu scuta) genellikle düz yüzeyli çok köşeli ve kenarları birbirleriyle temasta yapılardır, pullara göre genellikle daha büyük olan bu çeşit deri türevleri, vücudun çeşitli yerlerinde bulunabilir.(Genellikle baş ve karın bölgesinde)
    Sürüngenlerin plaklarla örtülü olmayan diğer kısımlarında pullar (squama, çoğulu squamae) bulunur. Bunların çeşitleri daha fazladır.

    Folidosis özellikle sürüngenlerin sınıflandırılmasında büyük önem taşır. Çünkü aynı türden iki hayvanın; boyu, rengi, deseni; yaşa, cinsiyete, bulunduğu coğrafi konuma göre değişebildiği halde, pul ve plak konumları sabit kalmaktadır bu bakımdan folidosis sürüngenler için ayırdedici bir özelliktir ve bir anlamda da sürüngenlerin tanımlamamıza yarayacak bir çeşit parmak izi gibidir.

    Web sitemde çoğu kez pul ve plak isimleri söz konusu olacağından, adı çok geçen pul ve plakları aşağıda yazmayı uygun görüyorum.

    Plaklar bulundukları yerlere göre isimlendirilirler. Örneğin başın alın kısmında bulunan plağa: Latince'de scutum frontale denir. (Yada frontal plak) Bu plak tektir.Oysa vücudun bazı yerlerinde aynı plaktan birden fazla bulunabilir, (Örneğin karın plakları gibi) bunları Latince adlandırmak gerektiğinde çoğul olarak çekilir yani scuta ventralia denir ama söz konusu plaklardan sadece birini anlatmak istenirse o zaman. Scutum ventrale demek gerekir. Çünkü Latince'de isim çoğulsa sıfat çoğul, isim tekilse sıfatta tekil olmalıdır. Bununla birlikte Türkçe'de genellikle "Ventral plak" veya "Ventral plaklar" terimlerini kullılmaktadır. Bazı durumlarda ise kısaca "Ventrale" denir.


A- : Olumsuzluk eki
Abdominal : Karın tarafa ait. Abdomen=karın
Acanth : Diken, dikenli
Anale : Anus'e ait. Anus=halka, sindirim borusunun arka deliği.
Apical : Apex ile ilgili. Apex=Bir şeyin ucu veya sivri kısmı.
Axillare : Koltuk bölgesine ait. Axilla=koltuk
Canthale : Canthus'a ait. Canthus= gözün köşe kısmı, (Alt ve Üst gözkapaklarının birleştiği yer) burada kastedilen sürüngenlerde gözle burun deliği arasında bulunan kenar kısmıdır.
Collare : Yaka, yakalık. Boğaz bölgesinde bulunan bir sıra plak kastedilir.
Costale : Kaburgaya ait. Costa=Kaburga
Dorsal : Sırta ait. Dorsum=sırt. Örnek, dorsal pullar.
Eu : Gerçek
Frenale : Frenum'a ait. Frenum=gem, dizgin. Yanak bölgesi
Femorale : Arka bacağın üst kısmına ait, Femur=uyluk.
Frenoculare : Oculare göze ait, oculus, göz. Freno için bk. Frenale.
Frontale : Alın bölgesine ait. Frons=alın.
Frontonasale : Frontale ve Nasale sözcüklerine bak.
Frontoparietale : Frontale ve parietal sözcüklerine bakınız.
Granül : granulum=tanecik.
Gulare : Boğaz bölgesine ait. Gula=Boğaz.
Humerale : Ön bacağun üst kısmına ait. Humerus= Ön bacağın üst kısmı, üst kol kemiği.
Infralabiale : Alt dudağa ait. Infra=alt, altında. Labial=dudağa ait. Labium=dudak.
Inframarginale : Kenar altında bulunan.
Inframaxilare : Çenenin altında bulunan.
Inguinale : Kasık bölgesine ait. Inguinis=kasık
Internasale : İki burun deliği arasında bulunan
Interparietale : Parietalia arasında bulunan
Karina : Geminin altı gibi çıkıntılı. Bu türdeki pullar için karinalı denir.
Mandibula : Alt çene kemiği
Marginale : Kenara ait. Margo=kenar
Massetericum : Masseter'e ait. Masseter (Y) =Çiğnetici. Bu plak şakak bölgesindedir
Maxilla : Üstçene kemiği, bazen de üst çene hatta tüm çene için kullanılır..
Nasale : Buruna ait. Nasus=burun
Nasorostrale : Nasorostrum'a ait. Nasus=burun, rostrum=gaga, başın ön sivri kısmı.
Nuchale : Enseye ait. Nucha=Ense.
Occipitale : Kafanın arka kısmına ait. Occiput=ardkafa
Ocellus : Gözcük, Bu terim aynı zamanda küçük yuvarlak açık renkli lekeler için de kullanılır.
Parietale : Yanda, çeperde bulunan Paries=yan, çeper.
Pactorale : Göğüse ait. Pectus=göğüs.
Postoculare : Post=arka, arkasında. Oculus=göz
Postnasale : Burun arkasında bulunan
Posttemporale : Şakak arkasında bulunan.
Praeanale : Anusün önünde bulunan
Praefrontale : Alın bölgesinin önünde bulunan
Praenasale : Burnun önünde bulunan
Praeoculare : Gözün önünde bulunan
Rostrale : Rostum'a ait. Rostum=gaga başın ön sivri kısmı.
Subdigital : Parmağın alt tarafında bulunan.
Suboculare : Gözün altında bulunan.
Sulcus : Oluk ince uzun girinti örneğin: Sulcus gularis.
Supracaudale : Kuyruğun üstünde bulunan.
Supraciliare : Kirpiklerin üst tarafında bulunan.
Supralabial : Üst dudağa ait. Supra=üst, üstünde. Labiale=dudakla ilgili. Labium=dudak
Supraoculare : Gözün üzerinde bulunan
Supratemporale : Alın bölgesinin üzerinde bulunan
Supratibial : Arka bacakta baldır kısmının üst tarafında bulunan.
Temporale : Şakak bölgesine ait. Tempus=Şakak
Tympanicum : Tympanale: Tympanum'a ait. Tympanum=Davul, kulak zarı. Orta kulak boşluğu.
Tibial : tibiaya ait. Tabia= Arka bacağın alt kısmında bulunan kemiklerden biri.
Tüberkül (L): Yumru şeklinde çıkıntı.
Ventrale : Karın tarafa ait. Venter=karın
Vertebrale : Omura ait. Vertebra=omur.


Lütfen sitedeki bilgilerden kısmen yada tamamen alıntı yaparken, kaynağını belirtelim, emeğe saygı duyalım.
Sözlük Ana Menü'süne Dönüş

Sorularınız için bana e-mail atınız